Bu hafta Kale Grubu sponsorluğunda hazırladığımız İlham Veren Topuklar köşemizde Greta Thunberg’in hikayesini anlatıyoruz. Hepimiz onu gezegeni kurtarmak için ‘büyüklere’ kafa tutan kız olarak tanıdık. Greta, iklim krizinin ciddiyetini tüm çıplaklığıyla politikacıların yüzüne vurmakta ısrarcı.
Greta Thunberg, ilk kez Ağustos 2018’de İsveç Parlementosu önünde yaptığı oturma eylemi ile dikkat çekmişti. O yaz İsveç’te yaşanan sıcak hava dalgaları ve orman yangınlarından sonra “İklim İçin Okul Grevi” (Skoltrejk för Klimatet) adıyla başlattığı protestosuna Eylül’deki İsveç genel seçimlerine kadar sürdürmeyi planlıyordu. Sosyal medyada “İsveçli lise öğrencisi iklim krizini protesto ediyor” başlığıyla kısa sürede binlerce kişinin dikkatini çeken eylem, bir süre sonra global bir protestoya dönüştü. Greta, genel seçimlerden sonra sadece cuma günleri eylemine devam etse de, 2018’in sonuna gelindiğinde en az 270 şehirde 20.000’den fazla öğrenci okula gitmeyip protestolar düzenleyerek eyleme destek vermişti.
Greta Tintin Eleonora Ernman Thunberg, 3 Ocak 2003’te İsveç’te dünyaya geldi. Bir TedX konuşmasında iklim krizini ilk kez sekiz yaşında duyduğunu ve başta buna inanmadığını söylemişti. Eğer bu kadar ciddi bir sorunumuz varsa, bunun için bütün dünyanın harekete geçmiş olması gerekiyordu. Diğerleri gibi bir hayvan türü olan insanların dünyanın iklimini değiştirebilecek kadar güçlü olmalarının çok garip olduğunu düşünmüştü. “Çünkü eğer bunu yapabilecek kadar güçlüysek, bundan başka hiçbir şey konuşmuyor olmamız gerekirdi. Televizyonu açtığımızda herkesin bundan bahsettiğini görmemiz gerekirdi. Sanki bir dünya savaşı yaşanıyormuş gibi, tüm haberlerde bundan bahsedilmeliydi. Ama kimse bunun hakkında konuşmuyordu.”
Ancak televizyonu açıp haberlere baktığında, siyasetçilerin ekonomik büyüme gibi konulara kafa yorduğunu görünce çok şaşırmıştı. 11 yaşındayken depresyona girip konuşmayı ve yemek yemeyi bıraktı, 2 ayda 10 kilo verdi. Kendisine Asperger Sendromu, obsesif-kompulsif bozukluk, dikkat eksikliği ve hipperaktivite bozukluğu ve selektif mutizm tanıları konuldu. Seçici konuşmama olarak tanımlanan selektif mutizm, sadece bazı ortamlarda konuşabilmesine neden oluyordu. İlk TedX konuşmasında, “Sadece gerekli gördüğümde konuşabiliyorum ve şimdi konuşma zamanı, protesto etmezsem içimde ölüyormuşum gibi hissediyorum” demişti. Otizmli kişilerin normal olduğunu ve geri kalanların oldukça garip olduğunu da söylemişti, özellikle konu sürdürülebilirlik krizi olduğunda. Sahiden de, otizm spektrumunda bulunanlar, gerçekleri olduğu gibi algılarlar, onlar için her şey siyah ya da beyazdır, gri alan diye bir şey yoktur. İklim krizinin devamı gezegenin yok oluşuna neden oluyorken, bizim de dünyayı böyle görmemiz gerektiğini öğretti bize Greta, durum ciddi ve hiçbir şey olmuyormuş gibi hayata devam ediyor olmamız aptalca.
“Aynı eğitim sisteminde eğitim görmüş ve iklim uzmanları, politikacılar haline gelmiş insanlar bugün dünyanın yok oluşu ile ilgili bir şeyler yapamıyorsa, okula gitmemin ne anlamı var ki?”
16 yaşında Times kapağında
Her ne kadar ünlü biri olmakla hiç ilgilenmese de, Greta Thunberg kısa sürede dünyanın en ünlü kişilerinden biri haline geldi. Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterildi, Times Dergisi’ne kapak oldu, bu yıl Eylül ayında alternatif Nobel Ödülü olarak bilinen Doğru Yaşam Ödülü’nü ve Alman Sürdürülebilirlik Özel Ödülü’nü aldı.
Ünlü ya da ödül alan biri olmak hiç umrunda değil çünkü Greta, derdinin ne olduğunu her konuşmasında açık açık, muhataplarının yüzüne vurarak söylüyor. Birleşmiş Milletler toplantısında, Davos’taki Dünya Ekonomik Forumu’nda, Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi’nde, Avrupa Parlementosu’nda parmağını dünyaca ünlü liderlere ve politikacılara sallayarak konuştu: “Eviniz yanıyormuş gibi panik yapmanızı istiyorum, çünkü gerçekten de evimiz yanıyor.”
Hindistan, Çin ve Avrupa Birliği, karbon emisyonlarını 2020 yılında azaltmaya başlayacaklarını söylüyor. Finlandiya, ürettiğinden daha fazla karbon absorbe etmeyi hedefleyen ilk endüstrileşmiş ülke olmaya aday. Pakistan, son 5 yılda 1 milyar ağaç dikti ve önümüzdeki beş yıl içerisinde 10 milyar ağaç daha dikmeyi hedefliyor. Yunanistan, tek kullanımlık plastikleri 2021’e kadar yasaklayacağını ve 2028 yılına kadar kömür kullanımını tamamen bırakacağını söylüyor. Yeni Zelanda da tek kullanımlık plastikleri yasakladı ve tüm dünyadan, karbon emisyonlarını azaltmaya ve iklim krizi ile gerçekçi önlemler alarak savaşmaya dair sözler verilmeye devam ediyor.
Greta Thunberg’in, politikacıları dize getirip getiremeyeceğini şimdilik bilemiyoruz ama dünyadaki milyonlarca insana ilham vererek büyük bir değişime imza attığı kesin. Bugüne kadar kimse, bu kadar büyük bir ciddiyetle dünyanın gidişatından sorumlu insanların yüzüne bakıp ‘gençliğimi, hayatımı çalıyorsunuz’ demeye cüret edememişti. Greta’nın bu kadar genç yaşta bunu başarması, özellikle dünyanın her yerinden genç insanlara ilham olması ile etki gösteriyor. Bu yıl Dijital Topuklar 2019 Zirvesi’nde de konuşmacı olarak ağırladığımız 12 yaşındaki Atlas Sarrafoğlu, ondan ilham alan genç iklim aktivistlerinden yalnızca biri. Her geçen gün onun sözlerini ciddiye alanların sayısı artarken, bize ilham olan kadınların arasında onun adını anmamak olmazdı.
♦
